موصول
موصولات اسم هایی هستند که هم چون پل ارتباطی ،اجزای جمله را به یکدیگر متصل می کنند و کمک می کنند مفهوم عبارت را بهتر درک کنیم .
به عبارت دیگر اسم موصول کلمه اﻯ است که دو کلمه یا دو جمله را به یکدیگر وصل مـﯽ کند .
موصول نیازمند به جمله ما بعد خود است و معنای آن فقط با آن جمله کامل می شود.
انواع موصول
موصول بر دو نوع است: 1-موصول عام 2-موصول خاص
موصول عام :این موصولات برای همه ی صیغه ها و کلمات به یک شکل بکار می روند وبراى مفرد، مثنى، جمع و مذکر و مؤنث مشترک هستند.
مَن :کسی که( برای عاقل ) ما : چیزی که ( برای غیر عاقل)
موصول خاص: این موصول بر شش قسم است و براى مفرد، مثنى، جمع و مذکر و مؤنث، لفظ خاص دارد.
؛{سه مذکر وسه مؤنث}.
موصولات خاص عبارتند از :
مـوصـــولات خاص | ||
اَلَّذِی |
اللَّذانِ - اللَّذینَ |
الَّذینَ |
اَلَّتِی |
اللّتانِ - اللَّتینِ |
اللَّاتِی |
‹‹ الذی ›› برای مفردمذکر
‹‹ التی ›› برای مفرد مؤنث
‹‹ اللَّذانِ - اللَّذینِ› برای مثنی مذکر
‹‹ اللُّتانِ - اللَّتینِ ›› برای مثنی مؤنث
‹‹ الَّذینَ ›› برای جمع مذکر
‹‹ اللّاَتِی ›› برای جمع مؤنث
تذکر : موصولات خاص غالبا برای ‹‹ عاقل ›› بکار می روند .
نکات مورد توجه
صله موصول
بعد از اسم موصول ، جمله یا شبه جمله اﻯ ( جار و مجرور و ظرف ) مـﯽ آید و مفهوم آن را کامل مـﯽکند که به آن «صلة»مـﯽ گوییم .
صله ، محلـﯽ از اعراب ندارد و در ترکیب مانند یک جمـله ﻯ معمولـﯽ ترکیب مـﯽ شود .
صله موصول می تواند جمله اسمیه,فعلیه و یا شبه جمله (جارو مجرور یا ظرف) باشد.
جمله اسمیه مانند : اِحْترِمْ مَنْ هُـوَ أصْغرُ مِـنکَ .
جمله فعلیه : مانند : العاجِـزُ مَنْ عَجَزَ عَن اکتسابِ الثوابِ .
جار و مجرور : مانند : یُسَبـِّحُ لهُ ما فی السّماواتِ و الأرض ِ .
ظرف : مانند : أنـْفِـقْ بـِما عِـندَکَ فی سَبیلِ الله ِ .
عائد صله
به ضمیری که در صله می باشد وبه موصول بازگشت دارد «عائد صله» می گویند.
. اسم موصول ( چه خاص و چه عام ) مـﯽ تواند هر نقشـﯽ را بپذیرد . مثل فاعل ، مفعول به ، مضاف إلیه و صفت و مبتدا و ... .مانند :
فاعل : جاء الذی رأیتـُه بالأمس . ( آنکه دیروز دیدمش ، آمد . )
مفعول : اِعْـمَـلوا ما شِـئـتـُم . ( آنچه مـﯽ خواهید ، انجام دهید . )
مضاف إلیه : اللهُ معَ الذین یَعـمَـلون الصالحات .(خداوند همراه کسانـﯽ است که کارهاﻯ شایسته انجام مـﯽدهند.)
صفت : الإنسانُ الذی یجتهدُ ینجحُ .( انسانـﯽ که تلاش مـﯽ کند ، موفق مـﯽ شود . )
مبتدا : ما عندکم یَـنـفـَدُ . ( آنچه شما دارید ، ازبین مـﯽ رود .)
خبر : هو الذی أرْسَلَ رسولـَه بالهُـدﻯ . ( او کسـﯽ است که پیامبرش را به هدایت فرستاد . )
مجرور بحرف جر : کلّ ُ نفـْس ٍ بما کَسَبَـتْ رَهـینة ٌ . ( هر کس در گرو اعمالـﯽ است که انجام داده است . )
-در مبحث معرب و مبنی موصولات جزء کلمات مبنی هستند.به جز مثنی آنها.
موصولات مثنی معرب هستند.
به مثال های ذیل توجه کنید و موصول و نوع و نقش آنها را در جمله مشخص کنید.
الف) « أرأیتَ الذی یُـکَذ ِّبُ بالدّینِ . فذلکَ الذی یَدُعُّ الیتیمَ . »
ب) « إنَّ رَبـّی یَبْـسُطُ الرزقَ لـِمَنْ یَشاءُ مِـنْ عِـبادهِ . »
ج) « الذی أطْعَـمَهُم مِـن جُوع ٍ . »
د) « صِـراطَ الذینَ أنـْعَمْتَ عَـلـَـیْهِـم . »
هـ) « الذینَ یُؤمِـنونَ بالغیبِ و یُـقیمونَ الصَّلاةَ وَ مِـمّا رَزَقـْناهُمْ یُـنفقونَ . »
و) « قالوا أتـَجْعَلُ فیها مَن یُـفـْسِـدُ فیها . »
ز) « فـَبَدَّلَ الذینَ ظلمُوا قـَولاً غَـیْرَ الذی قیلَ لـَهُم . »
