نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در عملیات والفجر ۸
رمز عملیات یا فاطمه الزهرا (س)
آغاز عملیات ۲۰/۱۱/۱۳۶۴
پایان عملیات ۲۹/۱/۱۳۶۵
جبهه جنوبی
مکان عملیات فاو
نوع تک گسترده
فرماندهی سپاه
سازمان عمل‌کننده سپاه
عملیات والفجر ۸ در محور فاو به صورت گسترده در ۲۹ فروردین ۱۳۶۵ به‌فرماندهی سپاه انجام شد. این عملیات در ساعت ۲۲:۱۰ روز ۲۰ بهمن ۱۳۶۴ با رمز «یا فاطمة الزهرا» در منطقه خسروآباد تا راس‌البیشه آغاز گردید.
در این عملیات نیروهای ایران با عبور از اروندرود در منطقه فاو پیشروی کردند و پس از حدود یازده شبانه روز درگیری بی وقفه و سنگین با قوای عراق این منطقه را به تصرف در آوردند. اهمیت منطقه برای نیروهای عراق چنان بود که بیش از ۷۰ روز به پاتک‌های سنگین خود ادامه داد. نیروهای عراقی امید داشتند تا اروند به عنوان مانع در حدفاصل منطقه عملیاتی با عقبه، مقاومت نیروی ایران را به تدریج تضعیف نماید. ارتش عراق به علت پافشاری برای بازپس گیری فاو، تلفات بسیار سنگینی متحمل شد. توپخانه ارتش و سپاه مشترکا در این عملیات شرکت داشتند. نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز نقش تعیین کننده‌ای در پوشش هوایی منطقه و سرنگونی هواپیماهای عراقی داشت. در نتیجه این عملیات ایران بر سواحل اروند، ساحل شمالی خور عبدالله و شبه جزیره فاو مسلط شد و راه ورود عراق به خلیج فارس مسدود گردید.
اجتناب از جنگ در زمین مسلح - تجربه‌ای که در عملیات‌های رمضان و والفجر مقدماتی حاصل شده بود - و در پی آن اجرای دو عملیات بزرگ ابتکاری در هورالهویزه (خیبر و بدر)، زمینه عملیات بعدی را با استفاده از تجربه عملیات در هور فراهم نمود. تسخیر منطقه مهم شبه جزیره فاو، با تاکتیک ویژه عبور از رودخانه عریض و خروشان اروند، هدفی بود که در طراحی عملیات والفجر ۸ دنبال می‌شد. سپاه پاسداران پس از طراحی این عملیات، با سازمان دهی و آموزش ۱۴۰ گردان نیرو، آن را فرماندهی و اجرا کرد. برای فریب نیروهای عراق و پشتیبانی از این عملیات، به طور همزمان دو عملیات محدود نیز در جزیره ام‌الرصاص و شلمچه، با تلاش سپاه و ارتش به اجرا در آمد.
تلفات عراق
۲۱۰۵ اسیر
۵۰۰۰۰ کشته و زخمی
خسارات عراق
هواپیما: ۳۹ انهدامی
هلیکوپتر: ۵ انهدامی
تانک و نفربر: ۵۴۰ انهدامی ۹۵ غنیمتی
خودرو: ۵۴۰ انهدامی ۱۸۰ غنیمتی
توپ صحرایی: ۲۰ انهدامی و ۲۰ غنیمتی
توپ ضد هوایی: ۵۵ انهدامی ۱۲۰ غنیمتی
ناوچه موشک‌انداز: ۲ انهدامی
دستگاه مهندسی: ۵ انهدامی ۳۰ غنیمتی
رادار موشکی ۳ غنیمتی
تاریخچه
عملیات بزرگ والفجر ۸ با رمز یا فاطمةزهرا(سلام الله علیها) در جبهه جنوب در منطقه فاو و در وسعت ۸۰۰ کیلومتر مربع از بیستم بهمن ماه ۱۳۶۴ آغاز شد. در این عملیات هزاران تن از نیروهای ایرانی از رودخانه خروشان اروند رود گذشتند و در اولین روز عملیات، شهر مهم فاو را در جنوب شرقی عراق فتح کردند.
در فاصله صدور قطعنامه ۵۴۰ تا قطعنامه ۵۸۲ چندین عملیات دیگر توسط نیروهای ایران صورت گرفت که مهم‌ترین آنها عملیات والفجر ۸ بود که در تاریخ ۲۰/۱۱/۶۴ در منطقه فاو آغاز و منجر به تصرف شهر فاو در خاک عراق و قسمت‌های دیگری از منطقه مربوطه به وسعت ۷۰۰ کیلومتر مربع گردید.
والفجر ۸، یکی از موفق‌ترین عملیات‌های جنگی ایران بود که آثار نظامی، سیاسی و روانی مهمی بر عراق و منطقه و حتی معادلات جهانی در قبال جنگ گذاشت. با این عملیات ارتباط دریایی مستقیم عراق با خلیج فارس قطع شد و نیروهای ایران به بصره و مرز عراق با کویت نزدیک شدند.
اثر این عملیات آن چنان بود که چند روز پس از آن، شورای امنیت به درخواست عراق و سایر اعضای گروه هفت اتحادیه عرب تشکیل جلسه داد.
جلسات شورا دو هفته به طول انجامید و طی آن عده‌ای از اعضای اتحادیه عرب و نیز دبیرکل اتحادیه (شاذلی قلیبی) در سخنرانیهای خود ایران را متجاوز خواندند و خواستار اجرای فصل هفتم منشور در مورد جمهوری اسلامی ایران شدند. ایران در بحثهای شورا شرکت نکرد ولی نظرات خود را به طور مستقیم از طریق دبیر کل و بعضی از اعضای شورا مطرح کرد.
تصویب قعطنامه اتحادیه عرب
به هر حال قعطنامه‌ای که در اصل توسط گروه اتحادیه عرب پیشنهاد شده بود، با تغییراتی در عبارات و کلمات در تاریخ ۲۴ فوریه ۱۹۸۶ (۵/۱۲/۱۳۶۴) در جلسه ۲۶۶۶ شورا به اتفاق آرا و به نام قطعنامه ۵۸۲ تصویب گردید.
در بند چهارم این قعطنامه آمده بود:
«شورا درخواست دارد که مبادله اسرای جنگی ظرف مدت کوتاهی پس از توقف مخاصمات با همکاری کمیته بین‌المللی صلیب سرخ انجام گیرد».
برای اولین بار بود که مساله اسرای جنگی مطرح می‌شد و علت آن افزایش تعداد اسرای عراقی نسبت به تعداد اسرای ایرانی بود.
این قعطنامه نیز همانند قعطنامه‌های قبلی جنبه توصیه داشت. فاصله زمانی صدور قطعنامه ۵۵۲ تا قطعنامه ۵۸۲ یک سال و هشت ماه و بیست و پنج روز و تا قطعنامه ۵۴۰ دو سال و ۳ ماه و ۲۶ روز است.
در خلال این مدت طولانی، چندین عملیات نظامی از سوی ایران صورت گرفت که از آن میان عملیات خیبر و والفجر ۸، نتایج چشمگیرتری داشتند.
شورای امنیت به فاصله دو روز پس از شروع عملیات والفجر ۸ بحث خود را در مورد جنگ عراق با ایران آغاز کرد که منجر به صدور قطعنامه ۵۸۲ شد.
بدین ترتیب می‌توان گفت که عوامل مهم در تعیین زمان صدور قطعنامه۵۸۲ عملیات والفجر ۸ و تصرف فاو به وسیله قوای ایران بوده‌است. جمهوری اسلامی ایران در اظهار نظر راجع به قطعنامه ۵۸۲ اعلام داشت: «آن قسمت از قطعنامه که به کل موضوع جنگ و خاتمه خصومتها مربوط می‌شود، ناقص، بی اعتبار و غیر قابل اجرا است».
تا زمانی که شورا قادر نباشد به رغم اعمال نفوذ برخی از اعضای دائم که بر اتخاذ مواضع یکطرفه اصرار می‌ورزد مواضع عادلانه و صحیح مبتنی بر مسئولیت ادامه جنگ بر عهده شورا است. شورا عراق را در حمله به خاک ایران محکوم نکرده‌است. قطعنامه به لزوم حل مسالمت آمیز اختلافات اشاره دارد، ولی از نقض همه جانبه این اصل توسط عراق در هجوم به ایران ذکری نکرده‌است.
در مورد کاربرد سلاح شیمیایی در قطعنامه برخورد ملایم تری از موضع گیری قبل شورا (بیانیه آوریل ۱۹۸۵) شده‌است. شوار در مورد حمله به هواپیمای مسافربری و تهدیدات امنیت هوایی و حمله به مناطق مسکونی می‌بایست موضعگیری محکمتری می‌کرد. به هر حال جمهوری اسلامی ایران آماده‌است در زمینه رعایت مقررات بین‌المللی با دبیر کل سازمان ملل متحد همکاری نماید.
عراق اعلام داشت چنانچه دولت ایران قطعنامه ۵۸۲ را رسماً و بدون قید و شرط قبول و اجرا کند، عراق نیز آماده‌است آن را اجرا نماید. به این ترتیب این قطعنامه نیز بی اثر ماند.
جنگ افزارهای شیمیایی
در این عملیات و عملیات‌های زیر نیروهای عراقی از سلاح‌های شیمیایی استفاده کردند.[۱][۲]
ردیف نام عملیات عوامل مورد استفاده وسیله پرتاب
۱ عملیات والفجر ۲ گاز خردل بمباران هوایی
۲ عملیات والفجر ۴ گاز خردل بمباران هوایی + توپخانه
۳ عملیات والفجر۸ (فتح فاو)
۴ عملیات کربلای ۸
۵ عملیات خیبر گاز خردل+گاز عامل اعصاب+گاز خفه کننده بمباران هوایی + توپخانه
۶ عملیات بدر گاز خردل (ناچیز)+گاز عامل اعصاب+سیانور بمباران هوایی+توپخانه+پخش با هواپیما
منابع
↑ http://www.chemical-victims.com/HomePage.aspx?TabID=4001&Site=chemical&Lang=fa-IR
↑ http://www.chemical-victims.com/DesktopModules/Articles/ArticlesView.aspx?TabID=3961&Site=chemical&Lang=fa-IR&ItemID=6341&mid=12551
پایگاه اطلاع رسانی جامع دفاع مقدس (ساجد). باز نشر کلیه مطالب این سایت شامل مقالات، اخبار، صوت و تصویر و... به طور کامل و یا چکیده آن با ذکر منبع بلامانع است. «کلیهٔ مطالب تحت مجوز مستندات آزاد گنو (GFDL) منتشر می‌شوند»
محسن رشید، گزارشی کوتاه/ مرکزمطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ویرایش: مهدی انصاری، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیق جنگ، ۱۳۷۸، شابک: ۹۶۴-۶۳۱۵-۳۳-x
